9 december Tempel 88 - Hiketa

 Na een nacht slapen en een stevig ontbijt, stapten we om 8.00 uur de vrieskou in.

Tempel 88 lag ruim 1000 meter boven zeeniveau en dus was het er koud om deze tijd van het jaar.
De vorst lag met kleine ijskristallen op de planten.
De zon was al over de bergkam en verspreidde een warm oranje licht.
Na een stuk asfaltweg kwamen we in het bos waar we over smalle paadjes onze weg naar beneden liepen.
Voor vandaag stond er een afdaling op het programma van 23 kilometer met af en toe een klimmetje maar dat stelde niet veel voor.
Ondanks de wind van vorige week zat er nog genoeg blad aan de bomen om in prachtige herfstkleuren te schitteren in de zon.
Het pad was niet anders dan elders op Shikoku: stukken rots, boomwortels, trappetjes en nu ook een dikke laag bladeren.
We liepen in de zon en het volgende moment in de schaduw omdat we al wandelend aan de andere kant van de berg terecht waren gekomen.
We passeerden bamboe, naaldbomen, loofbomen, varens en mossen.
Er waren best nog veel planten met bloemen, we zagen zelfs een paar vlinders maar libelles en wespen waren er niet meer.
En zo slingerden we van de ene berg naar de andere berg steeds verder omlaag.
We liepen langs een stroompje dat langzaam een stroom werd.
De kleine watervallen werden groter en eindigden in een groot meer waar omheen oranje/gele bomen en struiken stonden.
Langzaam werden de bergen lager en liepen we door een dal richting zee.
Een meneer in een auto stopte voor ons om mandarijnen te geven, een Osettai.
Pelgrims waren we niet meer (ook al waren we op weg naar Tempel 1) maar de bevolking van Shikoku vindt het heel bijzonder dat buitenlanders langs hun tempels wandelen en dan ook nog alle 88.
Tegen 15.00uur waren we bij ons onderkomen voor vannacht en kwam er een einde aan onze wandeltocht.
Morgen pakken we de trein naar Tempel 1 en daarna door naar Tokushima waar we twee dagen blijven.

8 december Shido - Tempel 88

 Na een heerlijk ontbijt met gebakken vis en veel groenten, liepen we al vroeg richting onze eindbestemming: Tempel 88.

Aanvankelijk was er een strak blauwe hemel wat later op de dag veranderde in een grijze bewolkte lucht maar nog altijd met een temperatuur van rond de 15 graden.

Richting bergen kozen we voor de winkelstraat om eerst een flinke kop koffie te drinken.

We deden boodschappen voor de lunch want onderweg zou er niets te krijgen zijn.

Op een paar kilometer na, klommen we de hele afstand van ruim 23 km.

De eerste berg was helemaal vals plat met een stijging van zo’n 1 à 2 procent.

Boven was het Henro Museum waar we een certificaat ontvingen omdat we de tocht volbracht hadden :-)

Voordat we aan de volgende berg begonnen, aten we onze lunch.

We zagen nog meer Pelgrims die net als wij voor de asfaltweg kozen ipv het moeilijke pad door het bos met keien, boomwortels enz.

Die tocht was een stuk korter maar vandaag hadden we liever vaste grond onder onze voeten en dat beviel goed.

Na de tweede berg daalden we toch wel een serieus stuk wat we natuurlijk bij de laatste berg weer naar boven moesten.

Omdat Sieb een “berenbel” aan zijn rugzak had gebonden, waren we die beesten vandaag (en de rest van de vakantie) niet tegengekomen :-))

Met een paar pauzes kwamen we om kwart voor drie op de top van berg nummer drie bij tempel 88 aan.

Geen trommelgeroffel, geen zanggroepje, geen ontvangstcomité alleen een beetje chagrijnige monnik die ons laatste stempel plaatste.

We feliciteerden elkaar :-)

We hadden het toch maar mooi geflikt, 1200km hadden we gelopen langs de rand van het eiland Shikoku.

De herberg stond bijna naast de tempel waar we door de eigenares hartelijk werden ontvangen en gefeliciteerd.

Morgen lopen we 23 km naar de kust en dan hebben we nog 4 dagen om uit te rusten.

Twee dagen in Tokushima en twee dagen in Koyasan.

6 december Naoshima - Katamatsu

 Om 7.00uur werden we pas wakker, we hadden vandaag een rustdag.

Na het ontbijt slenterden we richting haven waar de rode pompoen in de ochtendzon stond te stralen😃
Er was verder niemand en dus de gelegenheid om nog even wat foto’s van het kunstwerk te maken.
Op de boot terug naar Takamatsu zaten we bij het raam net zoals alle andere passagiers want op de boot zat slechts een handvol mensen.
De skyline van de stad kwam steeds dichterbij en daarmee ook het rumoer en de drukte.
Bij de Little Mermaid aten we iets lekkers en later dronken we bij Starbucks een heerlijke kop koffie 😃
Onze bagage zetten we voor een paar uur in een bewaakte stalling.
Op het stationsplein stonden een paar futuristische gebouwen waarvan een gebouw met 30 verdiepingen.
Wij met de lift naar boven.
We konden vanwege het mooie weer heel ver kijken, echt heel gaaf!
We zagen bergen waar we overheen geklommen waren en de Japanse Binnenzee met de haven en in de verte Naoshima.
Op een plein naast het station stonden eettentjes en foodtrucks, helemaal leuk!
Sieb at een Japanse pannenkoek en ik een kom misosoep met ei. We wandelden naar de VVV om zeker te zijn dat we de goede trein namen terug naar de Henro. 
De prima Engels sprekende mevrouw zette alles in het werk om ons met de bus langs de laatste tempels te laten gaan.
Bij herhaling vertelden wij dat we de laatste tempels van de Henro lopend wilden afleggen en niet met de bus.
Toen ze het uiteindelijk begreep liet ze zich in haar stoel vallen en keek ons verbijsterd aan.
Ze wenste ons nog een fijne reis en ging door met de volgende toerist :-)
In deze stad bleken twee treinstations te zijn.
Eentje voor lange afstanden zoals naar Osaka en Tokyo, en eentje om over Shikoku te reizen. Gelukkig zit er slechts 1 huizenblok tussen de twee stations maar gek vonden wij het wel.
We stapten in, we stapten over en we stapten uit.
Het stationnetje Katamoto lag aan de Henro route.
Het hotel iets verderop.
Dat gaat morgenochtend helemaal goed komen :-)

5 december Naoshima

 Gisteravond hadden we voor drie musea kaartjes gekocht met een tijdslot.

We lazen op internet hoe lang we per museum aan tijd nodig hadden en deelden de dag daarmee in.
De wakker liep om 6.30uur af.
Het eerste museum ging om 8.00uur open maar de bussen reden pas vanaf 10.00uur.
Dus gingen we lopen, dat hadden we deze vakantie nog niet gedaan :-)
Het was niet alleen muisstil op straat maar ook in het Benesse House Museum, waren we de enige bezoekers op dit vroege uur.
Het museum is een ontwerp van Tadao Ando die alle musea op Naoshima heeft ontworpen.
Ze zijn allemaal van beton gemaakt en in de heuvels gebouwd zodat ze nauwelijks zichtbaar zijn in het landschap.
Vanuit het museum heb je wel een prachtig uitzicht op de Japanse Binnenzee en de groene natuurlijke omgeving.
Vanaf de ingang liepen we een grote ruimte in met een cirkel van gesprokkeld hout.
De trap af hoorden wij drie houten gestalten geluid maken.
De kaken gingen open en dicht terwijl er een bandje afspeelde met zoiets als: blablablabla.
Er hingen driedimensionale, kleurrijke schilderijen, in een hoek met spiegels stonden soldaatjes opgesteld zodanig dat je dacht dat er een heel leger stond.
In het plafond en de muren waren ronde ramen waar het licht door naar binnen scheen.
Ando wilde graag dat het licht van buiten van invloed zou zijn op de kunst die binnen hing.
Vandaag was het prachtig weer met een strak blauwe lucht wat zorgde voor veel licht.
In een ruimte gingen we een trap op die nergens naartoe ging.
Er zat in een van muren een raam.
Vanaf de trap zagen we door dat raam de receptie van het museum, een levend 
schilderij :-)
Via de kust liepen we verder want overal stond kunst.
Soms bewoog het, soms was het verroest, meestal moesten we even zoeken omdat het goed verstopt was maar dan zag je wel ineens het dak van het museum, of een glazen wand daarvan of een soort van garage met daarin 2 grote, zwart granieten ballen.
Lang niet alles vonden wij mooi maar de blauwe achtergrond gaf het geheel toch een positieve draai :-)
We kwamen bij een deel waar allemaal grote zilverkleurige ballen lagen.
Ze lagen met tientallen  in een vijver waar de wind vrijspel op ze had en ze, op dat moment, van rechts naar links bewogen waardoor ze tegen elkaar aanbotsten wat weer een zacht tingelend geluid maakte.
Ook lagen ze in een betonnen gebouw en in de tuin ervoor.
In een perk stonden 88 Buddha’s die de Henro symboliseerden.
Daarna was het tijd voor het Chichu Art Museum, ook van beton, ook in een berg.
Daar mochten we binnen niet fotografen.
De blauwe lucht, de wit/grijze muren en de schaduwen waren al kunst op zichzelf.
Binnen was een zaal met waterlelies van Monet.
Omdat er net een wolk voor de zon schoof, werd de zaal donkerder en daarmee ook de schilderijen.
Heel maf!!
Wat ook maf was, was het werk van James Turrell die vond dat licht zelf al kunst was.
Op kousenvoeten mochten we met 8 personen een zaal in.
Daar moesten we in een rij gaan staan voor een brede trap.
Toen de suppoost een teken gaf, liepen we naar boven een zaal in waar we na een meter moesten blijven staan.
Vervolgens veranderde de muur voor ons van zacht wit/geel naar hard roze/oranje.
We kregen het idee aslof we iets teveel LSD hadden gebruikt :-)
Als klap op de vuurpijl stonden we in de rij voor een zaal waarvan we geen idee hadden wat we te zien zouden krijgen van het werk van Walter de Maria.
Voordat we de zaal ingingen moesten onze schoenen uit en werden we verzocht stil te zijn.
Het was prachtig!
De zaal was helemaal grijs/wit met een trap over de hele breedte.
Halverwege was een horizontaal stuk waar een grote, zwarte, granieten bal lag met een diameter van 2.2 meter.
Tegen de muur hingen, in groepen van 3 stuks, goudkleurige balken.
Het plafond was iets gebogen als bij een gewelf wat het geheel een sfeer gaf alsof we in een kerk waren.
Het was adembenemend....
Weer buiten wandelden we langs de kust op zoek naar de gele pompoen.
Wat als een kleine, geel met zwarte stippen, pompoen begon, werd een pompoen van formaat toen we dichterbij kwamen.
Hij stond op een pier in de zee, bijna in het water omdat het vloed was.
In datzelfde gebied stond ook werk van Karel Appel.
Het laatste museum was Time Corridors.
Daar waren we gauw klaar mee.
Als we geen kopje thee aangeboden hadden gekregen waren we er in 15 minuten doorheen gelopen, we vonden er geen reet aan.
We namen de bus terug naar de haven om na een kop thee naar het badhuis te gaan.
Ook dat was kunst, pornografische kunst.
Aan de buitenkant leek het op een rommelig kunstwerk met veel kleur, van binnen was het schoon en sober met op de bodem van het 40cm diepe warme bad, tegels met pornografische afbeeldingen.
Op de muur tussen het jongetjes- en meisjesbad stond een olifant.
In de bank van de kleedkamer zat een schermpje waar een film werd afgedraaid met blote, duikende vrouwen.
Na 3 kwartier hadden we het daar ook wel gezien en doken een echte kroeg in.
Niet dat er veel bier te halen was, er was er slechts eentje van de tap, maar de man maakte de wereld aan cocktails!
Helaas voor hem was zijn kennis op dat gebied niet aan ons besteed.
We aten er wat en liepen naar ons onderkomen om de boel weer in te pakken.
Morgenochtend varen we terug naar Tokumatsu.

7 december Takamatsu - Shido

 Wow, wat een mooi begin van de dag, een strak blauwe lucht, een temperatuur van net boven het vriespunt en geen, helemaal geen wind!

Na een kilometer lopen begonnen we aan de klim van de eerste berg van vandaag.
Met een stijgingspercentage van 21%.
Op de fiets zou je voorwiel van het wegdek komen, zo stijl was het.
Gelukkig was het wegdek erop aangepast.
Er zaten van links naar rechts (of andersom) groeven in en als er treden waren zat er een antisliplaag op.
Langs de kant stonden her en der bezems om de gevallen bladeren op te ruimen.
Helemaal buiten adem van het klimmen veegde een meneer de bladeren bij elkaar.
Kijk, dat zijn nou van die rustmomenten die iedereen waarderen kan :-)
Ik heb nog geprobeerd of ik op zo’n heksenbezem sneller boven zou zijn maar helaas.
Het uitzicht, over de vallei waar Takamatsu in ligt, werd steeds mooier.
Wat een enorm grote stad was dat!
De eerste tempel had een aantal toegangspoorten achter elkaar waar doorheen we de grote tempel al zagen schitteren in de zon.
Het was een giga complex met een museum, een uitzichtpunt met zicht op zee, een pagode en 3 tempels.
Omdat we veilig wilden afdalen en geen halsbrekende toeren wilden uithalen om via het dal aan de volgende berg te beginnen, kozen we voor de asfaltweg.
Dat deze verboden was voor wandelaars kon ons deze zondagochtend even niet schelen en we passeerden de slagbomen gelijk met een vertrekkende auto.
Op een paar auto’s en een bus na, was de weg voor ons alleen :-)
Na een paar kilometer was er een pad door het bos voor de pelgrims, ook stijl maar prima te doen.
We passeerden de brug waar diverse schildpadden lekker in de zon lagen te bakken.
Ze plonsden het water in zodra onze schaduwen over hen heen schoven.
Nadat we voor een lunch hadden gezorgd in de Japanse Supermarkt, klommen we de tweede en laatste berg op voor vandaag.
Maar laat er nou na ongeveer een kilometer een tram staan, net zoiets als de cable-car in San Francisco.
Sieb had hem al zien staan maar een mevrouw die riep of we nog mee wilden naar boven, maakte mij attent op de tram.
De keuze was niet moeilijk en 10 minuten later stonden we bijna boven op de berg.
Naar de tempel was het nog een klein stukje lopen.
Boven het complex torende 5 bergtoppen uit, de vijf strijders.
Na het stempel zochten we een plekje in de zon voor onze lunch, heerlijk.
We daalden af en zagen ook nu weer borden staan met 21% maar dan voor het afdalingspercentage :-)
Vlak voor het dorp, waar we zouden slapen, was een plek met allerlei oude treinstellen.
Voor pelgrims was er een kop thee of een ijsje.
Wij kozen voor het ijsje maar kregen er ook nog een gepofte zoete aardappel bij :-)
Osettai....
Op weg naar de tempel kwamen we langs ons onderkomen, een Japanse Herberg, en lieten daar onze rugzakken staan.
Ook op dit complex stond een mooie pagode en diverse tempelgebouwen, zelfs eentje in het zachtroze.
Er was een Japanse tuin, van zo’n 20 x 6 meter met drie keien en aangeharkt grint.
Sieb was er helemaal weg van, ik vond het maar een kale bende.
We liepen terug naar de herberg, kregen een kamer met de vraag of we zo snel mogelijk in bad wilden gaan.
Waar hadden we dat eerder gehoord :-))
En dus zitten we nu schoon in onze kimono-badjassen te wachten tot het 18.00uur is voor het diner want dat wordt stipt om 18.00uur geserveerd.

4 december. Takamatsu - Naoshima

 Zo heerlijk om niet van een wekker wakker te worden.

Uitgerust zochten we in de buurt van het station een cafeetje waar ze ontbijt verzorgden en kwamen Little Mermaid tegen, de Franse bakkerij :-)
Een croissantje, een bakje van bladerdeeg met ei en spek en een lekker bakkie koffie waren genoeg om even voort te kunnen.
De wind was een stuk minder dan gisteren, er was meer blauw dan wit/grijs in de lucht maar de temperatuur was nog hetzelfde, rond de 5 - 6 graden.
Terug in het hotel keken we hoe laat de ferry ging, om 9.20uur met de speedboot.
Bij aankomst bleek de speedboot niet te varen ivm de harde wind.
Na een uur wachten gingen we aan boord van de gewone ferry en 50 minuten later zagen we in de haven van Naoshima een stenen, rode pompoen van de kunstenaar Yayoi Kusama.
Bijna iedereen die aankwam met de boot liep erheen voor foto’s.
Ook een enorme groep Chinezen die bijna het hele eiland overnamen en rondom de pompoen bleven rondhangen totdat een bus ze oppikte.
Nadat wij ook wat foto’s hadden gemaakt, gingen we naar ons onderkomen dat heel dichtbij de haven was.
Onze kamer was al klaar en dus lieten we alles daar achter om het eiland te verkennen.
In een gezellig restaurantje aten we een lunch en liepen naar de fietsverhuur.
Ze hadden gele en rode fietsen met zwarte stippen (zoals de pompoen) te huur.
Misschien dat we dat morgen gaan doen.
Voor nu namen we de bus naar het nieuwste museum van het eiland.
We hadden geen idee wat we konden verwachten en ...... het was verrassend goed.
Een heel modern gebouw van beton, uitgehouwen in de rotsen.
Wat er tentoongesteld werd was heel afwisselend, van fel gekleurde objecten tot een horde wolven die door de lucht renden en door een glazen muur tegengehouden werden.
Er waren 11 projecten verdeeld over 7 ruimtes en alles was de moeite waard.
Weer buiten wandelden we door een straat met oude huizen waar ook een aantal musea in zaten.
Hoeveel er nou precies waren, geen idee.
Voor morgen hebben we tickets voor het Chichu Kunst Museum en verder zien we wel waar we heen gaan, keus genoeg :-)
Er staat ook kunst langs het strand wat zeker leuk is om te zien.
Hangt wel van het weer af want als het zo koud blijft, blijven we lekker in de musea.

3 december Takamatsu - Takamatsu

 Vandaag was een zware dag.

De wind uit het noorden van China hield heel Japan in zijn greep.
In het noorden sneeuwde het, in het zuiden regende het en in een kleine strook daar tussenin waaide een ijskoude wind.
Wij zaten in die kleine strook.
Tuurlijk waren we blij dat het niet regende maar de gevoelstemperatuur kwam door die koude wind dicht bij het vriespunt en die wind was er de hele dag.
Vanmorgen ontbeten we bij Mac Donald, niet ver bij het hotel vandaan.
Daarna begonnen we aan klim van zeker 2 uur naar de toppen van de bergen die we tijdens het wandelen hadden gefotografeerd.
Het was uiteraard een stijl pad dat nu bezaaid lag met herfstbladeren en daardoor prachtig was om over- en doorheen te lopen.
Het had wel een nadeel, de nodige stenen en boomwortels zagen we niet goed en dat leidde nogal eens tot struikelen of net geen enkel verzwikken op een kei of rotspunt.
In het bos hadden wij gelukkig geen hinder van de wind die we door de boomtoppen hoorden razen.
Na ruim 2 uur waren we bij de eerste tempel.
Dat deze (zoals de meeste tempels) op de berg lag, had zeker vandaag het nadeel dat we er maar heel kort bleven want de ijskoude wind zorgde ervoor dat onze bezweette lijven van het klimmen te snel afkoelden.
We haalden ons stempel en doken meteen het bos weer in voor de volgende halte.
Fijn voor ons bleven we hoog in de bergen lopen en hoefden we niet te klimmen naar de tweede tempel.
Daar aangekomen brak ook af en toe de zon door en namen we weer wat meer tijd om rond te kijken.
Het was na twaalven en hadden trek in onze lunch toen we langs de kant van de weg een rustplek vonden die helemaal was afgesloten tegen de wind maar evengoed was het binnen slechts 11 graden.
Lekker een bakkie koffie, broodjes en zowaar een stuk stolle, jammie jammie.
Het afdalen richting Tempel 83 was wel een dingetje want er zaten een paar stijle stukken tussen die we inwisselden voor haarspeldbochten.
Daardoor duurde de afdaling iets langer maar bleven we ook langer tussen de bomen.
Eenmaal in de bebouwde kom kreeg de wind weer vat op ons en ondanks dat de zon zich regelmatig liet zien, werden we ijskoud in de ruim 2 uur die we nog moesten lopen.
We kwamen op tijd bij de tempel aan en keken uitgebreid rond.
Na het stempel liepen we naar het station waar we meteen in de trein konden stappen naar de haven waar ons hotel voor vannacht lag.
Onder de banken zat de verwarming en vanaf onze voeten warmden we geleidelijk op.
Morgenochtend nemen we de ferry naar Naoshima, een eiland vol musea en kunst in parken en op straat.
We blijven daar twee dagen voordat we de laatste tempels van onze tocht gaan bezoeken.